Til hamingju með daginn okkar 1. maí. Við sköpum verðmætin.

Upp er runnið heilmikið kvennaár og hafa konur verið kosnar til helstu embætta í okkar samfélagi síðustu misseri. Flottar konur sem við getum verið stolt af. Forsetinn, biskupinn, formenn stjórnmálaflokka, borgarstjórinn og rektor Háskóla Íslands svo eitthvað sé nefnt. Samkvæmt þessu ætti íslenskt samfélag að vera á nokkuð góðum stað hvað varðar jafnrétti en því miður endurspeglar þetta ekki raunveruleika jafnréttis.

Hvort sem litið er til launafólks, aðvinnurekenda eða starfa er íslenskur vinnumarkaður mjög kynskiptur (SB ASÍ) Á almenna markaðnum eru starfandi um 160 þúsund á meðan það eru tæp 60 þúsund á opinbera markaðnum (hjá ríki og sveitarfélögum). Á meðan hlutfall iðnaðarmann er 90% karlar eru 70% skrifstofufólks konur. Konur í meirihluta sinna fræðslustarfsemi, heilbrigðis og félagsþjónustu. Starfandi í hlutastarfi á bilinu 25-64 ára eru 8,2% karlar á móti 24,3% konur. Í nýútkominni skýrslu Vörðu (rannsóknarstofnun vinnumarkaðarins) sýnir að 73% kvenna segja ástæðu fyrir hlutastarfi vera til að auðvelda samræmi milli fjölskyldu og einkalífs. Engin karl valdi sér hlutastarf vegna fjölskylduaðstæðna. Árið 2023 mældist munur í atvinnutekjum 21,9%. Þetta sýnir mismunandi vinnuframlag kynjanna í launaðri og ólaunaðri vinnu. Konur vinna mikla vinnu inn á heimilinu sem ekki er metin til launa. Karlar unnu að jafnaði 7 klst fleiri tíma á viku. Konur fara fyrr af vinnumarkaði og að jafnaði draga barneignir úr atvinnuþátttöku kvenna. Ráðstöfunartekjur mærða lækka um 30-40% við fæðingu barns á meðan ráðstöfunartekjur feðra lækka lítillega við fæðinu barns. Í samfélagsgerðinni okkar er framlag karla og kvenna ólikt metið. Umönnunarábyrgð er að stærstum hluta á herðum kvenna og takmarkar möguleika þeirra á vinnumarkaði sem hefur áhrif á launatekjur.

Nú eru liðin 50 ár frá kvennafrídeginum og af því tilefni hefur árið í ár verið tileinkað kvennabaráttunni. Árið 1975 tóku kvennasamtök, kvenfélög og stéttarfélög sig saman og skipulögðu dag þar sem konur lögðu niður vinnu. Þó margt hafi breyst þá er langt í land með ná fullu jafnrétti. Í hálfa öld hafa konur krafist aðgerða í þágu jafnréttis. Þann 24. október sl. lögðu 100.000 konur og kvár niður störf til þess að krefjast breytinga. Það viðgengst margvíslegt misrétti því miður, kynbundið ofbeldi, slæm staða kvenna af erlendum uppruna, konur með fötlun láglaunakonur svo dæmi séu tekin. Það er af nógu að taka og baráttan heldur áfram. Áfram stelpur.
Það er margar áskoranir sem við stöndum frammi fyrir. Við þurfum ekki aðeins að standa vörð um þau réttindi sem við þegar höfum náð við þurfum að velta fyrir okkur hvar mun íslenkst launafólk standa þegar misvitrir þjóðarleiðtogar stórþjóða gefa út yfirlýsingar hvern dag sem snertir okkur öll. Hvernig komast svona menn til valda?

Okkur berast fréttir af auknu ofbeldi á hverjum degi. Við þurfum að gæta að okkur í samskiptum, orðræðunni og almennt í mannlegum samskiptum. Orðræðan í samfélaginu er farin að sjást í orði og æði unga fólksins. Öfgafullar skoðanir eru í auknum mæli að birtast okkur. Algengar birtingarmyndir eru meðal annars stafrænt einelti, hótanir, mynddreifing án samþykkis og kynferðislegt áreiti. Á samskiptamiðlum má sjá hverjir hafa hæst í hvers konar umræðum sem að geta haft mótandi áhrif á ákveðna hópa. Hvernig í ósköpunum gerðist þetta af hverju er það fréttaefni að ráðast á persónur og hreinlega slátra þeim á opinberum miðlum. Það virðist engum líða vel í þessu umhverfi. Það er orðið umhugsunarvert þegar sá/sú sem er með mesta „strigakjaftinn“ og árásargjarna umræðu fær allt það pláss sem viðkomandi óskar eftir í fjölmiðlum/á samfélagsmiðlum. Það hefur verið talað um hinn þögla meirihluta sem tekur ekki þátt í umræðunni vegna þess hve ómálefnaleg hún er. Fólk sem lætur ekki draga sig niður á þetta plan skiljanlega þar sem rök og staðreyndir víka fyrir fordómum, tilfinningum og árásargirni.

Í samfélagi þar sem við eigum öll samleið skipta samskipti öllu máli og hvernig við komum fram við hvert annað. Verum fyrirmynd fyrir börnin okkar. Við mótum umhverfið okkar, látum það einkennast af hlýju umburðarlyndi og virðingu það kostar ekkert.

Halldóra Sigr. Sveinsdóttir formaður Bárunnar, stéttarfélags.